Rytuały w Australii

Rytuały cyklu rocznego u Aborygenów opierają się na wierzeniu, że człowiek z naturą tworzą całość i są wzajemnie od siebie zależni. Moc przodków pozwala na podtrzymanie życia własnego i innych istot oraz na domknięcie koła reinkarnacji, powrót do centrum totemicznego i ponowne wniknięcie w kobiece łono. Dzięki rytuałom zachowana zostaje kosmiczna równowaga.

Kunapipi, poza inicjacją mężczyzn, ma na celu dostarczenie przyrodzie odpowiedniego ładunku mocy maraiian. Cykl rytuałów koncentruje się na seksualności i płodności. Chodzi o pobudzenie ducha seksu knaninja i sprowokowanie deszczu. Nonggaru, sakralny grunt taneczny, symbolizuje łono Wielkiej Matki. Efektem bezpośrednim jest rozpoczęcie się pory deszczowej i odnowienie wegetacji. Nad wykonaniem i czystością obrzędów czuwa djungai, urzędnik ponadplemienny, z lokalnymi pomocnikami. Nadzorują zgodność ozdób i tańców ze wzorcem, reżyserują rytuały i zapewniają tancerzom krew do przyklejenia ptasich piór. 

Po wyznaczeniu kandydatów do inicjacji oraz przygotowaniu czuring rozpoczyna się cykl wieczornych pieśni i tańców w głównym obozie. Mężczyźni udają się do buszu. Warkotkami nawołują Węża Yurlunggura. Nowicjusze zostają pomazani czerwoną ochrą i krwią z ramienia. Starsi prowadzą ich na spotkanie z Wężem. Po obrzezaniu inicjowani chłopcy obracają w powietrzu warkotkami, by ich sobowtór (cień) wniknął do środka. Warkotki porzucają w rowie. Ich zniknięcie oznacza, że cienie inicjowanych odeszły do swojego centrum totemicznego, gdzie będą czekać na duszę „ciała” po ich śmierci.

Tańce obrzędowe powtarzane są przez kilka miesięcy w czasie pory suchej. Tancerze wcielają się w zwierzęta, które spotkały w czasie swojej wędrówki mityczne siostry Wawilak. W pieśni wymieniane są wszystkie gatunki. W kolejnym etapie mężczyźni i kobiety spotykają się w połowie drogi pomiędzy głównym obozem a gruntem tanecznym. Stare kobiety tłumaczą inicjowanym zasady tabu pokarmowego. Pieśnią i uderzeniami kijów-kopaczek o ziemię odganiają Yurlunggura.

Na gruncie ceremonialnym ustawiane są pokryte puchem słupy z wizerunkiem Tęczowego Węża. Inicjowani chłopcy śpią w kartdjur, rowach wykopanych w ziemi, symbolizujących organy rozrodcze sióstr Wawilak. Wsunięcie drągów do rowów pozwala chłopcom wyjść na powierzchnię. Następnego dnia w rytuale uczestniczą również kobiety. Obserwują wyjście nowicjuszy z drewnianej konstrukcji symbolizującej szałas sióstr Wawilak. Chłopcy czołgają się pod wyciągniętymi ramionami mężczyzn w przedstawieniu Węża i jego młodych. Rytuał kończy się tańcami.

Yabuduruwa stanowi cykl rytuałów płodności. Jej celem jest przebłaganie zwierząt i duchów przodków, a w konsekwencji rozmnożenie gatunków przyrodniczych. Pomaga duszom zmarłych znaleźć się w miejscu umożliwiającym reinkarnację. Zapoczątkowana została przez Iguanę, przodka totemicznego Goannę. Wędrując z Konikiem Polnym Orldenden tworzyli rzeki i strumienie. Spotkali Tęczowego Węża Yurlunggura. Iguana zakazała mu dalszej wędrówki rozpoczynając w ten sposób podział kraju pomiędzy herosów Snu i ich wyznawców. W głowie Goanny rozlegały się gongi, ilekroć zbliżał się ktoś obcy. Podobnie było, kiedy spotkała Kangura Judur kubu. Goanna skompletowała wyposażenie niezbędne do tańca: jaja iguan, nasiona jamu, lilię wodną i węża djaban.

Ceremonia rozgrywa się przez osiem wieczorów. Od momentu, kiedy zabrzmią gongi margan, zapada milczenie. Niezbędne komentarze wygłaszane są ściszonym głosem. Wtajemniczeni przecierają nowicjuszom oczy własnym potem, dając moc oglądania rzeczy świętych. Za tancerzem odgrywającym Goannę podążają Jabiru Djadbelbel oraz Kangur. Następnego dnia występują tancerze Jamu, później Wąż i Lilia Wodna. W czasie kolejnego wieczór odbywa się taniec tłuszczu. Następnie Goanna występuje w duecie z Djadbelbelem. W wieczorze Kangurów i Indyków tancerzom towarzyszą warkotki. W finale uczestniczą kobiety. Ich zadaniem jest zapalenie kawałków kory symbolizujących ogon Iguany od rytualnego ogniska. Na zakończenie Goanna odbywa ostatnią symboliczną wędrówkę emanując mocą życiową poprzez wydmuchiwanie z ust włókien lub puchu oraz innymi mocami z bioder i piersi poprzez wymachiwanie miotełką z liści.

Maraii(a)n bazują na micie o wędrówce Tęczowego Węża Muitja. Zapewniają łączność z duchami zmarłych, przodkami oraz przeszłością Czasu Snu. Przy gruncie ceremonialnym stawiane są dwa namioty dla poszczególnych połów plemienia, zaś na środku wspólny, w którym umieszcza się rangga, odmalowane przedmioty z wyobrażeniem Węża. Część działań rytualnych rozgrywa się wspólnie, część każda moiety odprawia osobno. Ceremonia rozpoczyna się oczyszczeniem otoczenia szałasów. Obrzędowym tańcom towarzyszą nawoływania zwierząt totemicznych. Pieśni przedstawiają scenki z życia przodków, opisują drogi Snu i opowiadają o zachowaniach zwierząt. W finale następuje rytualne obmywanie się w strumieniu. Tam też wrzucane są rangga i pozostają w wodzie do czasu następnego święta.

Ubar rozpoczyna się od dźwięków gongu wzywających mężczyzn na taneczny krąg. Początkowo każdy tańczy oddzielnie, zaś pozostali śpiewają wokół niego. W drugiej części tancerze imitują wallaby, zwierzęta pojawiające się w porze deszczowej. Jeden z tancerzy reprezentuje Węża Ubar. Kolejne tańce prezentują aktorzy odgrywający rolę ptaków: Wiliwili, Djurul i Mulibug. Tancerze tworzą linię i niczym wąż krążą wokół szałasu. W finale trzeciego dnia każdy przedstawia indywidualny taniec. Ceremonia kończy się rozebraniem szałasu rytualnego i spaleniem gałęzi.

Inticziuma ma na celu pomnożenie liczby zwierząt lub roślin totemicznych. Akcje rytualne polegają na pocieraniu świętego kamienia, rozrzucaniu pyłu, strącaniu kamyków i dotykaniu malowideł oraz na wygłaszaniu zaklęć magicznych. Ważnym elementem jest przelanie krwi, symbolu życia i aktywności. Do namaszczenia świętych kamieni używana jest krew z ramienia lub z powtórnego nacięcia członka. Substytutem krwi może być czerwona ochra. Obrzędy z reguły odbywają się w początkowym okresie wzmożonego występowania danego zwierzęcia lub rośliny.


* Artykuł opracowany na podstawie książki: A. Szyjewski, Religie Australii, Kraków 1998