Poszukiwanie roślin jadalnych w miejskim parku

Pogoda w czwartkowe popołudnie, 14 sierpnia br., straszyła burymi chmurami. Uzbroiłam się w groźny parasol do ich rozganiania. Efekt psychologiczny zadziałał i nie uroniły ani jednej kropli deszczu, pozwalając na odkrywanie zielonych tajemnic. Na spacer po Parku Jordana zaprosił nas portal Małopolska To Go. Wiedzą botaniczną podzielił się z nami Karol Szurdak. W ciągu dwóch godzin poznaliśmy imiona wielu gatunków roślin. Znacznie dłużej przepisywałam na komputerze te moje spacerowe notatki o kulinarnych i medycznych zaletach parkowej flory. Oczywiście, nieco je uzupełniłam encyklopedycznymi informacjami.

Z Karolem Szurdakiem

Karol Szurdak                                                             szczawik zajęczy

komosa biała                                                              bluszczyk kurdybanek

Cis pospolity (Taxus baccata L.) występuje w formie niewysokiego drzewa lub krzewu. Zimozielone igły są spłaszczone, lekko wygięte, miękkie i osadzone na krótkim, cienkim ogonku. Nasiona to brązowe, ostro zakończone kulki, otoczone charakterystyczną czerwoną, kubkowatą osnówką. Roślina jest trująca. 

We wszystkich częściach rośliny, oprócz osnówki, znajdują się duże ilości trujących związków, przede wszystkim taksyna. Na potwierdzenie swoich słów 

nasz przewodnik zjadł taką osnówkę. Odwar z igieł był kiedyś stosowany przy niedociśnieniu krwi. Z cisów izolowane są substancje, z których produkuje się preparaty przeciwnowotworowe używane w leczeniu nowotworów jajników, piersi, płuc, prostaty, żołądka, głowy i szyi.

Dąb (Quercus L.) - do tego rodzaju należy około 200 gatunków drzew. Ułożone skrętolegle liście wyglądają na fantazyjnie powycinane nożyczkami. Orzechy, zwane żołędziami, osadzone są pojedynczo w  miseczkach, gęsto pokrytych drobnymi łuskami. Kora, pozyskiwana z roślin jednorocznych, jest składnikiem wielu mieszanek ziołowych, a odwar z kory stosowano też wewnętrznie przy biegunkach, a zewnętrznie przy odmrożeniach i oparzeniach. Niektóre gatunki dębów wytwarzają spadź (tzw. rosę miodową). Żołędzie są bogate w skrobię, ale surowe są toksyczne. Wystarczy jednak obgotować je w wodzie z dodatkiem popiołu 

(1 łyżka popiołu na litr wody), a potem zemleć je, aby uzyskać zdrową, bezglutenową mąkę.

Bez czarny, dziki bez czarny (Sambucus nigra L.) funkcjonuje również pod zwyczajowymi nazwami: bez lekarski, bez pospolity, bzowina, bzina, buzina, hyczka oraz hyćka. Liście tego krzewu są podłużne, łódkowate. Białe kwiaty zebrane są w duże i płaskie baldachogrona. Fioletowo-czarne owoce to mięsiste i lśniące pestkowce. Surowcem zielarskim są kwiaty i dojrzałe owoce. Kwiaty działają moczopędnie, napotnie, przeciwgorączkowo, wykrztuśnie, a zewnętrznie także przeciwzapalnie. Owoce działają przeczyszczająco, napotnie, moczopędnie, przeciwgorączkowo, przeciwbólowo i odtruwająco. Własności lecznicze mają także kora, korzenie i liście. We wszystkich częściach świeżej rośliny występuje sambunigryna i sambucyna, które dla ludzi w większych ilościach są trujące. Gotowanie lub smażenie bez przykrycia usuwa te szkodliwe własności. Karol polecał nam placki z ciasta naleśnikowego z kwiatami bzu. Z dojrzałych owoców można robić konfitury, dżemy, kisiele, soki, wino, można je także suszyć. 

Poznaliśmy przepis na wiktoriańską lemoniadę. Należy zebrać dziesięć baldachów kwiatostanu bzu, zalać posłodzoną wodą (100 g cukru na 0,5 l) i odstawić na noc. Następnego dnia dodać soku z jednej cytryny, 900 g cukru, dopełnić naczynie wodą do 5 litrów i zostawić na kilka dni. I alkohol domowej roboty gotowy.

Komosa biała (Chenopodium album L.) nazywana jest zwyczajowo lebiodą. Matowe liście mają podłużnie rombowy lub prawie lancetowaty kształt. Drobne, zielonawe kwiaty, wyrastają w kłębikach, które z kolei tworzą wiechę lub kłos. Owoce to drobne orzechy otoczone zmięśniałym okwiatem. Do surowców zielarskich należą korzeń i ziele. Wewnętrznie pomaga przy kaszlu i przewlekłym zapaleniu oskrzeli, zewnętrznie stosowano ją na rany. Nasiona i młode liście są jadalne, bywają stosowane zamiast szpinaku. Mają dużo białka (16%), węglowodanów (49%), witaminy C, prowitaminy A. Starsze rośliny są trujące, więc przed spożyciem muszą być gotowane, a wodę odlana. Z nasion można przyrządzać mąki i kasze.

Glistnik jaskółcze ziele (Chelidonium majus L.) posiada silne rozgałęzienia widlaste zakończone jajowatymi, głęboko wcinanymi i karbowanymi liśćmi. Kwitnie na żółto. Owocem jest zielona torebka, pękająca dwiema klapami od nasady ku szczytowi. Roślina zawiera liczne alkaloidy działające rozkurczowo na mięśnie gładkie, a preparaty działają żółciopędnie, przeciwbakteryjnie, uspokajająco oraz przeciwbólowo. Żółto-pomarańczowy sok mleczny stosuje się do usuwania kurzajek, brodawek i liszajów. Glistnik wykorzystywany jest do wytwarzania preparatów homeopatycznych stosowanych w celu regulacji pracy wątroby i dróg żółciowych.

Jasnota biała (Lamium album L.) przypomina pokrzywę, stąd też pochodzą jej ludowe nazwy: biała pokrzywka, głucha pokrzywa, martwa pokrzywa.  Jajowate lub sercowate liście są delikatnie owłosione i mają brzegi grubo piłkowane. Białe kwiaty wyrastają pionowo w okółkach w kątach liści. Nasiona rozsiewane są przez mrówki. Jest rośliną miododajną. Ma działanie przeciwzapalne, wykrztuśne, moczopędne i słabo ściągające. Największe zastosowanie znajduje w leczeniu chorób i dolegliwości kobiecych. Używana jest również w leczeniu stanów zapalnych przewodu pokarmowego, dróg oddechowych i dróg moczowych. 

Szczawik zajęczy (Oxalis acetosella L.) to drobna bylina często mylona z koniczyną z uwagi na serduszkowaty kształt liści. Kwiaty są pięciopłatkowe, białe, z żółtą plamką u nasady. Owoce znajdują się w wydłużonej, 5-kanciastej torebce. Należy do roślin miododajnych. Surowcem zielarskim są liście i kwiatostan. Stłuczone liście przykłada się na rany. W stanach zapalnych dziąseł należy żuć świeże liście. Napój ze świeżych liści obniża gorączkę i działa moczopędnie oraz uzupełnia niedobór witaminy C.

Lipa (Tilia) - ten rodzaj drzew obejmuje około 30 gatunków. Liście ma sercowate, a białe lub żółte kwiaty, zebrane w baldachogrona lub dwuramienne wierzchotki, są miododajne. Owocami są małe orzeszki, które po zmieleniu z suszonym kwiatostanem można zamienić w odpowiednik... mlecznej czekolady. Napar z kwiatów lipy działa napotnie, przeciwgorączkowo, moczopędnie, sokopędnie, uspokajająco oraz przeciwskurczowo. Łagodzi także kaszel.

Babka zwyczajna, babka większa (Plantago maior L.) posiada wiele potocznych określeń: babka szerokolistna, babka pospolita, babka wielka, babka szeroka, podróżnik, skołojna. Liście z szerokojajkowatą blaszką skupione są w przyziemnej różyczce. Kwiaty zebrane są w szczytowe, walcowate kłosy. Na kłosach tych pojawiają się brązowiejące nasionka o działaniu lepszym od siemienia lnianego w walce z chorobą wrzodową. Nasionka mogą też zastąpić sezam w makrobiotycznej przyprawie gomasio. Liście mają działanie wykrztuśne, przeciwzapalne i powlekające (osłaniające). Zewnętrznie przykłada się je na niewielkie zranienia, ukąszenia owadów, zwichnięcia, ropiejące rany, czy owrzodzenia. Świeże liście dodawane są do sałatek, a suszone stosowane jako napar.

Bluszczyk kurdybanek (Glechoma hederacea L.) zwany jest zwyczajowo bluszczykiem ziemnym, kurdybankiem lub obłożnikiem. Zimotrwałe, sercowato okrągławe liście mają karbowane brzegi. Niebieskofioletowe kwiaty przypominają rurkowate kielichy. Nasiona rozsiewane są przez mrówki. Jest rośliną miododajną. Stosowany jest w postaci naparu przy przewlekłych nieżytach dróg oddechowych, astmie, przeciw bólom żołądka, przy schorzeniach pęcherza i kamicy nerkowej. Zewnętrznie używany jest do przemywania ran i w chorobach skóry, ze względu na delikatne działanie ściągające, przeciwzapalne i przeciwbakteryjne. Wykorzystywany jest również w kuchni jako przyprawa.

Tasznik pospolity (Capsella bursa pastoris) posiada ciekawe określenia w zależności od regionu: bydlnik – lubelskie, gryczka – Mazowsze, kaletki – Małopolska, sumki pastusze – Podlasie, taszka "chlebek Baby Jagi"- Wielkopolska, tobołki pastusze – kieleckie, babi serek - Kujawy. Liście mają zmienny kształt. Na dole łodygi są większe, przeważnie rozetkowate. Wyżej mają strzałkowatą nasadę. Drobne kwiaty tworzą grono na górnej, nieulistnionej części łodygi. Działa ściągająco, moczopędnie, i przeciwkrwotocznie. W medycynie tybetańskiej stosuje się go do leczenia oczu, biegunki i wzmacniania organizmu. Z uwagi na orzechowy smak znajduje zastosowanie w kuchni do sporządzania sałatek oraz jako dodatek do zup.

Żółtlica, żółtliczka (Galinsoga Ruiz & Pav.) ukryła się przy basenie. Lancetowate liście są na brzegach piłkowane. Białe rurkowate kwiaty mają żółtą koronę. W medycynie ludowej używana była do leczenia chorób skóry. Znajduje również zastosowanie w kuchni - można dodawać liści do jajecznicy.

Rdest ptasi, rdest różnolistny (Polygonum aviculare L.) ma interesujące nazwy ludowe: wróble języczki, świńska trawa oraz podorożnik. Listki są drobne, sinozielone, a niepozorne kwiaty - białozielone lub czerwonozielone. Owoce, w formie trójkanciastych orzeszków rozsiewają zwierzęta. Wyciąg z rdestu zwiększa wydalanie moczu, stosowany jest w kamicy nerkowej, przy schorzeniach płucnych, a zewnętrznie przy krwawiących, źle gojących się ranach. Znajduje również zastosowanie jako dodatek do sałatek i przekąsek.

Babka lancetowata, babka wąskolistna, języczki polne (Plantago lanceolata L.) posiada więcej składników aktywnych od swojej szerokolistnej kuzynki. Długie, wąskie liście skupione są w przyziemne rozety. Kwiatki są drobne, niepozorne, białe do brunatnoróżowych, zebrane w gęsty, kulisty lub walcowaty, brunatny kłos. Czerwonobrunatne nasiona w kształcie czółenek osadzone są w jajowatej torebce. Liście stosowane są jako środek wykrztuśny i rozkurczający mięsnie gładkie górnych dróg oddechowych, a także w stanach zapalnych jamy ustnej i krtani. Sok ze świeżych liści albo odwar z liści wysuszonych przyspiesza gojenie ran i regenerację naskórka.

Brzoza brodawkowata, brzoza zwisła (Betula pendula Roth) ze swoim charakterystycznym białym pniem należy do najbardziej rozpoznawalnych drzew. W przewlekłych chorobach dróg moczowych, niewydolności nerek, przy gośćcu i przy łuszczycy stosuje się napar z liści. Działa moczopędnie, odtruwająco i wzmacniająco. Można nim przemywać też suchą i łuszczącą się skórę. Pozyskiwany wiosną sok (oskoła) zawiera głównie fruktozę, liczne sole mineralne (potas, miedź, mangan, fosfor i wapń) oraz witaminę B.

Klon jesionolistny (Acer negundo L.) do Polski introdukowany został z Ameryki. Liście są owalno-lancetowate i zaostrzone o brzegach nieregularnie piłkowanych. Męskie kwiaty mają kształt wiszących pęczków, żeńskie zebrane są w grona. Owocem jest jednostronnie oskrzydlony orzeszek, który na roślinie połączony jest symetrycznie z drugim. W kontekście roślin jadalnych klon kojarzy się oczywiście z syropem. Sok pozyskuje się wiosną poprzez nacięcie kory, aby powoli spływał do naczynia.

krwawnik pospolity                                                        żywokost lekarski

pięciornik gęsi                                                               barszcz zwyczajny

koniczyna łąkowa                                                          bodziszek łąkowy

Bodziszek łąkowy (Geranium pratense L.) ma nieco mniejszy wachlarz uzdrawiającej mocy niż nieobecny w Parku Jordana bodziszek cuchnący, ale również działa leczniczo. Nerkowate liście pocięte są niemal do samej nasady. Korona kwiatu składa się z pięciu fioletowej lub niebieskiej barwy płatków, orzęsionych u nasady. Napar z liści stosowany jest przy problemach żołądkowych. Bodziszki działają przeciwkrwotocznie, przeciwzapalnie, odkażająco, moczopędnie, żółciopędnie i wykrztuśnie, wzmagają wydzielanie soków trawiennych, zwiększają apetyt, ułatwiają trawienie, leczą biegunki, uszczelniają naczyńka krwionośne, działają też uspokajająco.

Krwawnik pospolity (Achillea millefolium L.) według legendy wykorzystywany był przez Achillesa do leczenia ran. Ciemnozielone pierzaste liście przy ziemi tworzą gęste rozetki. Płaskie białe kwiatostany tworzą się z koszyczków zebranych w baldachogrono. Roślina ma działanie przeciwzapalne, przeciwkrwotoczne, bakteriostatyczne i nieznaczne przeciwskurczowe. Stosuje się wewnętrznie głównie w zaburzeniach żołądkowo-jelitowych objawiających się brakiem apetytu, wzdęciami, kurczami jelit, niestrawnością oraz, ze względu na działanie przeciwzapalne, w chorobie wrzodowej. Zewnętrznie łagodzi stany zapalne skóry i błon śluzowych oraz przyspiesza gojenie ran. Młode liście o gorzkawosłonym, korzennym smaku można stosować jako dodatek do sosów i zup.

Mniszek pospolity, mniszek lekarski (Taraxacum officinale F. H. Wigg.) często bywa mylnie nazywany mleczem. Rozbawiła mnie jednak inna z alternatywnych nazw dla tej rośliny. Myślę, że się domyślicie, która z nich: mleczaj, brodawnik (Podlasie), pępawa (okolice Sandomierza), wole oczy (Pomorze), mlycz (etnolekt śląski), męska stałość. Przez środek podłużnego liścia biegnie główna żyła mleczna z mlecznym sokiem. Osiągając dojrzałość żółty kwiatostan zmienia się w kulisty dmuchawiec. Odwar z korzeni lub nalewka pomagają w schorzeniach dróg żółciowych i kamicy żółciowej oraz przy wszystkich problemach wątrobowych; pomaga przy kłopotach trawiennych. Obniża poziom cholesterolu, pomaga w leczeniu miażdżycy, początków cukrzycy, otyłości, reumatyzmu i gośćca. Zalecany jest również przy chorobach skóry. Z młodych, surowych liści można przyrządzać sałatkę wiosenną, popularną w krajach romańskich. Wywar z gotowanych kwiatów mniszka po dodaniu cukru zamienia się w syrop o barwie, konsystencji i smaku zbliżonym do miodu, tzw. miodek majowy. Z płatków kwiatowych mniszka z dodatkiem cytryny i cukru uzyskuje się wino kwiatowe o charakterystycznym miodowo-ziołowym bukiecie. Z korzenia mniszka z dodatkiem jego liści w połączeniu z korzeniem łopianu i cukrem uzyskuje się orzeźwiający napój, popularny w Wielkiej Brytanii pod nazwą dandelion and burdock.

Robinia akacjowa, grochodrzew biały, robinia biała, grochodrzew akacjowaty (Robinia pseudoacacia L.) należy do roślin miododajnych. W dzieciństwie używaliśmy gałązek z jajowatymi listkami do miłosnej wróżby. Motylkowe kwiaty, białe z żółtą plamką na żagielku, tworzą grona. Działa moczopędnie, rozkurczowo i żółciopędnie. Naparów i wyciągów używa się w stanach zapalnych dróg moczowych i nerek, przy niewydolności krążenia, a także dla pobudzenia trawienia. Napary polecane są dla alergików.Kwiatostany po wysmażeniu można spożywać, np. w cieście naleśnikowym.

Koniczyna łąkowa (Trifolium pratense L.) również jest rośliną miododajną. Na każdym ogonku znajdują się trzy listki. Kwiatostan jest jasnopurpurowy w formie kulistej główki. Kwiaty stosowane są jako środek wykrztuśny w leczeniu zapalenia oskrzeli i astmy. Używana miejscowo do przyspieszania gojenia się ran oraz do leczenia łuszczycy. Skuteczna jest w łagodzeniu objawów menopauzy.

Żywokost lekarski (Symphytum officinale L.) zwyczajowo nazywany jest kosztywałem. Ma duże liście o podługowato-lancetowatym kształcie. Fioletowopurpurowe kwiaty na krótkich szypułkach zebrane są w zwisły kwiatostan typu sierpik. Wywiera korzystny wpływ na błony śluzowe żołądka i jelit. Działa ściągająco, powlekająco i regenerująco. Stosowanie okładów na skórę uszkodzoną ułatwia tworzenie się ziarniny w ubytkach skórnych (rany, owrzodzenia troficzne) oraz naskórka. 

Podagrycznik pospolity (Aegopodium podagraria L.) jest wyjątkowo uciążliwy dla ogrodników i nigdy nie dostrzegałam w nim zalet. Trudno wyplenić czołgające się pod ziemią kłącza, wytwarzające liczne rozłogi. Ekspansywnie pokrywają teren pięciolistkowymi liśćmi na długich ogonkach. Białe drobne kwiaty tworzą duże baldachy złożone. Z młodych liści można na wiosnę sporządzać sałatkę zawierającą cenne witaminy. Przyrządza się podobnie, jak szpinak. Można również siekać, wrzucać do zupy i robić barszcz, a z rozwiniętych dorodnych roślin najlepiej do wykorzystania nadaje się ogonek liściowy. Posiada działanie uspokajające, moczopędne i przeciwzapalne. Herbata z suszonych liści podagrycznika to lek zalecany w kuracji podagry, stanów zapalnych nerek i pęcherza, a pomocniczo w kamicy nerkowej oraz na poprawę przemiany materii. Świeże liście przykładane na rany powodują szybsze ich gojenie się. Wyciśniętym sokiem można nacierać miejsca ukąszeń owadów.

Szczaw kędzierzawy (Rumex crispus L.) zwyczajowo w niektórych okolicach nazywany jest kobylim szczawiem lub szczekajem. Długie i szerokie liście mają silnie odznaczone nerwy. Kwiaty skupione są w nibyokółkach. Nasionka znajdują zastosowanie w w leczeniu biegunek.

Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica L.) zdradza swoją obecność sama, gdy poczujemy dotkliwe pieczenie na skórze. Ogonki liściowe są owłosione włoskami parzącymi, podobnie jak łodyga. Niepozorne zielone kwiaty zebrane są groniaste kwiatostany. Młode liście stanowią cenny składnik pokarmowy ze względu na dużą zawartość i zróżnicowanie soli mineralnych, witamin i białek. Sporządzana się z nich zupy, okrasę do ziemniaków oraz wykorzystuje się do zaprawiania piwa. Suszone liście używane są do sporządzania zimą rozgrzewających naparów. Jest środkiem pomocniczym w leczeniu cukrzycy typu 2. Stosowana jest w stanach zapalnych dróg moczowych i skóry. Używana miejscowo sprzyja gojeniu się ran, czyraków i wrzodów. Przetwory z liści pobudzają wydzielanie soku żołądkowego, mają także nieznaczne działanie żółciopędne. Ułatwiają trawienie, przyswajanie pokarmów, zmniejszają stany zapalne przewodu pokarmowego i przeciwdziałają mało nasilonym biegunkom.

Mlecz, łyczoga (Sonchus L.) jest o wiele wyższy od mniszka, któremu przypisuje się mylnie jego nazwę. Jego liście są węższe i bardziej wycięte, a z kolei kwiaty o wiele mniejsze, żółte, języczkowate, zebrane w koszyczki. Liście są jadalne.

Pięciornik gęsi (Potentilla anserina L.) zwyczajowo określany jest jako: pięciornik pospolity, pięćperset gęsi, srebrnik pospolity, gęsie ziele, gęsia trawa, gęsiówka, drabinki oraz dziewicze ziele. Listki są podługowate, a brzeg blaszek wyraźnie piłkowany. Pięciopłatkowe kwiaty mają barwę złocistożółtą. Działa ściągająco i przeciwzapalnie, a także rozkurczająco na mięśnie gładkie. Stosowany jest przy biegunkach, chorobach jelit i dróg żółciowych . Dzięki zawartości substancji gorzkich poprawia apetyt i ułatwia trawienie.  surowe liście dodaje się do zup i kasz, podobnie jak szpinak. Kłącze podane na surowo lub gotowane w smaku podobne jest do pasternaku.

Skrzyp polny (Equisetum arvense) w większych ilościach okazuje się silną trucizną dla zwierząt, a szczególnie wrażliwe są konie i świnie. Liście są bardzo drobne, występują na pędach w okółku, otaczając węzły i wzmacniając je. W lecznictwie wykorzystuje się jego działanie remineralizujące. Posiada również właściwości moczopędne i przeciwzapalne. Odgrywa rolę w przemianie materii, wpływa na stan błon śluzowych. Wewnętrznie stosowany przy schorzeniach dróg moczowych, zewnętrznie przy stanach zapalnych. Zalecany jest również dzieciom cierpiącym na nieżyty oskrzeli i astmę oskrzelową.

Leszczyna pospolita (Corylus avellana L.) - ten wielopienny krzew osiąga do 5 m wysokości. Blaszka liściowa jest szerokoowalna, podwójnie piłkowana, na szczycie zaostrzona, u nasady lekko sercowata. kwiaty męskie zebrane są w kotki, kwiaty żeńskie rozwijają się na krótkopędach w pąkach. Owoc jest jednonasiennym, bezbielmowym orzechem, otoczonym okrywą powstałą ze zrośnięcia trzech podkwiatków. Orzechy laskowe zaliczam do moich ulubionych łakoci, szczególnie w otoczeniu mlecznej czekolady. Z orzechów można również pozyskać olej jadalny lub mąkę.

Barszcz zwyczajny (Heracleum sphondylium L.) w średniowiecznej Europie był popularnym surowcem na zupę. Dolne liście są duże, z długimi, rynienkowatymi ogonkami, górne mniejsze, z dużą pochwą przekształconą w liściak. Kwiaty promieniste, o białych płatkach, zebrane są w w baldach złożony. W lecznictwie znajduje zastosowanie do zmniejszania obrzęków i przeciw biegunce. Młode pędy używane są jako składnik sałatek i przyrządzane jak szpinak. Wywar z ziela przypomina w smaku bulion.

Głowienka pospolita (Prunella vulgaris L.) należy do roślin miododajnych. Liście są jajowatookrągławe o zaostrzonych końcach. Drobniutkie niebieskofioletowe kwiaty skupione są w główkowate kwiatostany, wieńczące szczyty pędów. Ma własności przeciwbiegunkowe, ściągające i przeciwzapalne. Odwar jest zalecany do leczenia chorób nerek, układu moczowego, wrzodów żołądka i dwunastnicy, nieżytów żołądka i jelit, biegunki, chorób kobiecych, dolegliwości ze strony wątroby i nudności. Zewnętrznie odwar stosuje się do płukania jamy ustnej, dziąseł i gardła.

Przywrotnik pospolity (Alchemilla vulgaris L.) to taka ziołowa nospa. Liście są okrągło-nerkowate o pofalowanej blaszce. Kwiaty ma niepozorne, żółtozielonkawe, zebrane w luźne, szczytowe wiechy. Działa przeciwzapalnie, ściągająco i moczopędnie. Odwar z ziela wpływa hamująco na rozwój bakterii w przewodzie pokarmowym oraz reguluje pracę żołądka i jelit.

Jak sami widzicie, w miejskim parku można znaleźć mnóstwo jadalnych roślin. Niemniej muszę podzielić się moją refleksją. Poziom zanieczyszczenia środowiska w Krakowie nakazuje mi powściągliwość w konsumpcji tutejszych roślin. Ich lecznicze działanie nie zrekompensuje ilości skumulowanych w nich substancji szkodliwych.