Odyseja

Homer „Odyseja”

Wokół okoliczności powstania i autorstwa poematów Iliada i Odyseja toczyły się spory od starożytności po współczesność. Badacze zastanawiali się, czy były dziełem jednego autora czy też wielu i w jakim czasie powstały. Pojawiały się nawet opinie, że Homer w ogóle nie istniał.

Problematyka „Odysei” koncentruje się na przygodach władcy Itaki. Jego podróż może być odczytana jako metafora ludzkiego losu. Bohater epopei wciąż wędruje. Pomimo podejmowanych trudów nie może dotrzeć do upragnionego celu: chce powrócić spod Troi do Itaki, swojego domu i ojczyzny.

Tułaczka Odyseusza posiada jeszcze inny wymiar. To wyprawa w głąb siebie, poznanie swoich słabości, odnalezienie i określenie tego, co naprawdę ważne oraz wartościowe. Odys odrzuca nieśmiertelność ofiarowywaną mu przez piękną Kalipso, dostrzegając prawdziwe priorytety w swoim życiu.

Podobnie jak Hezjod, Homer w pierwszych słowach swojego utworu zwraca się do Muz: 
Męża głoś, Muzo, wielce obrotnego, który zburzył święty gród Troi, a potem wiele wędrował, widział miasta ludzi tak wielu i ducha ich poznał.

Najważniejszym wątkiem religioznawczym przewijającym się przez karty poematu, jest ingerencja bogów w życie śmiertelników. Tułaczka Odyseusza była karą wymierzoną przez Posejdona. Bogowie litowali się nad losem błądzącego po świecie bohatera, ale Zeus podjął decyzję o udzieleniu pomocy banicie dopiero po interwencji Ateny:
Ojcze, nasz Kronido, władco najwyższy! Słuszną, zaiste, poległ ów śmiercią i oby każdy tak zginął, kto by podobnie postąpił. 
Lecz mnie z przyczyny boskiego Odyssa serce się kraje. (…)
Czyż nawet w tobie nie poruszy się miłe serce, panie Olimpu? 
Czy nie przyjmowałeś łaskawie ofiar, które ci składał Odys przy okrętach argiwskich w Troi szerokiej? 
Za cóż gniewasz się dziś na niego Dzeusie?

Człowiek antyczny był bezradny wobec swojego przeznaczenia. O jego losach zawsze decydowały kaprysy bogów. Jednak ludzkie cechy przypisywane bóstwom sprawiały, że Grecy mogli odzyskać ich przychylność modlitwami, ofiarami, chwalebnymi czynami czy też muskając ich próżność komplementami.


* Tekst opracowany na podstawie książki: Homer, Odyseja, przeł. Jan Parandowski, Warszawa 1998