Według luteranizmu, tylko Pismo Święte jest niewzruszoną podstawą wiary. Kościół katolicki uznaje trzy źródła i autorytety wiary: Biblię, tradycję kościelną, urząd nauczycielski Kościoła. Luteranizm, podobnie jak katolicyzm, uznaje wiarę w Trójcę Świętą i odkupienie, czyli pojednanie ludzi z Bogiem przez Chrystusa. Kościół rzymski uważa, że dysponuje pełnią środków zbawienia ludzi, którzy podążając za nim mogą osiągnąć doskonałość. Do doskonałości doszli święci ciesząc się już wiecznym zbawieniem i mogący wstawiać się za nami w niebiosach. Luteranie twierdzą, że zbawienie, czyli wyzwolenie się człowieka z zależności od szatana, następuje przez wiarę i podporządkowanie swojej woli Bogu. Jest to łaska Boża, która usprawiedliwia człowieka poprzez wiarę w Słowo Boże. Usprawiedliwienie człowieka przez Boga ze względu na Chrystusa osiąga się samą wiarą, bez jakichkolwiek zasług własnych.
Luteranizm odrzuca katolicki kult świętych. Odpuszczanie grzechów katolicyzm uzależnia od wysiłków człowieka, który w celu przysparzania sobie zasług własnych powinien się umartwiać. Luteranizm odrzucił katolickie reguły ascetyczne, takie jak obowiązek celibatu, śluby zakonne i praktyki pokutne, związane z przeżyciami duchowymi i wysiłkiem fizycznym w przypadku pielgrzymek czy z obciążeniami finansowymi w postaci handlu odpustami. W pojęciu Lutra odpusty zasługiwały na potępienie nie tylko dlatego, że dawały okazję do jaskrawych nadużyć. Były złe same w sobie, wypływały z wiary w wartość dobrych uczynków i zadośćuczynienia. Kościoły luterańskie uznają tylko dwa sakramenty: chrzest i komunię, zwaną Wieczerzą Pańską, które są znakami boskiej dobroci, mającymi umocnić słabą wiarę człowieka. W Wieczerzy Pańskiej ciało i krew Chrystusa są prawdziwie obecne i w niej rozdzielane spożywającym.
Luteranizm nie uznaje hierarchii kościelnej, ale w niektórych Kościołach utrzymano ustrój episkopalny, który polega na podległości duchowieństwa parafialnego biskupom, a tych z kolei arcybiskupom. Inne Kościoły przyjęły ustrój konsystorialno-synodalny, gdzie najwyższą instancją ustawodawczą są synody, czyli zebrania duchownych i świeckich delegatów zborów w poszczególnych superintendenturach lub w skali całego kraju. Nabożeństwa składają się z pieśni, wspólnych modlitw, czytania Biblii oraz kazania i odprawiane są tylko w niedziele i święta. Odrzucono wiarę w czyściec. Nie ma indywidualnej spowiedzi i komunii, a rozgrzeszenia są udzielane zbiorowo. Obrzęd konfirmacji polega na składaniu przez młodzież przyrzeczenia wierności nauce chrześcijańskiej. Obrzęd ślubu natomiast ma charakter uroczystego błogosławieństwa małżeństwa.
Podstawą doktryny religijnej kalwinizmu jest wyłącznie Słowo Boże zawarte w Biblii. Głównym punktem teologii nie jest człowiek, lecz sam Bóg i tajemnica boskiego przeznaczenia. Według Kalwina, część ludzi Bóg przeznaczył na wieczne potępienie przez wyrok słuszny i sprawiedliwy, ale niezrozumiały. Tylko dwa sakramenty znajdują uzasadnienie w Biblii, ale niezbędnym warunkiem zbawienia jest wiara, nie chrzest. W Wieczerzy Pańskiej kładzie się nacisk na działanie Ducha Świętego, zamiast na materialną obecność Chrystusa.
Kalwinizm powrócił do pełnego biblijnego tekstu dekalogu, przywracając drugie przykazanie, które według nich powinno mieć brzmienie: Nie czyń sobie obrazu rytego ani żadnego podobieństwa rzeczy tych, które są na niebie w górze, na ziemi nisko i w wodach pod ziemią, nie będziesz się im kłaniał, ani im służył, bom ja Pan, Bóg Twój. Kalwinizm głosi, że każdy wierzący w Chrystusa i jego posłannictwo należy do świętego powszechnego Kościoła, niezależnie od organizacji kościelnej. Nie ma odrębnego stanu kapłańskiego. Duchowni mają takie same prawa i obowiązki jak świeccy. Ewangelicy reformowani nie oddają czci miejscom świętym, przedmiotom kultu, relikwiom, obrazom czy figurom. Kalwińskie budynki kościelne lub kaplice służą jedynie gromadzeniu się wyznawców.
W sferze doktryny religijnej i kultu anglikanizm odziedziczył szereg elementów Kościoła rzymskiego sprzed okresu reformacji. Przyjęto zasadę, że wszystkie dla zbawienia konieczne prawdy objawione zawarte są w Piśmie Świętym, jednak równocześnie uznano rolę tradycji w wyznawaniu wiary. Oscylowanie anglikanizmu pomiędzy katolicyzmem i protestantyzmem jest związane z istnieniem w ramach tej konfesji, poczyniając od XIX wieku, trzech zróżnicowanych kierunków: Kościoła Wysokiego (High Church), skupiającego zwolenników katolickiej formacji religijnej, Kościoła Niskiego (Low Church), ze zwolennikami tradycyjnego protestantyzmu reformacyjnego i Kościoła Szerokiego (Broad Church), jednoczącego zwolenników modernistycznego protestantyzmu.
W sprawie sakramentów w anglikanizmie podtrzymywane są zasady reformacyjne uznające dwa sakramenty w znaczeniu ścisłym: chrzest i komunię. Anglikanie operują pojęciem sakramentów w sensie dalszym w kwestii kapłaństwa, małżeństwa i namaszczenia chorych. Jest to Kościół typowo episkopalny, kierowany przez biskupów zachowujących sukcesję apostolską. Głową Kościoła, mianującą biskupów, jest aktualny król lub królowa brytyjska.
* Artykuł opracowany na podstawie książki: S. Markiewicz, Protestantyzm, Warszawa 1982
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz